Belastingheffing is een mega operatie. Op de Belastingdienst rust de schone taak miljoenen burgers en honderdduizenden bedrijven zo gek te krijgen dat ze vrijwillig aangifte doen en zonder dwang de aanslagen betalen. Niet alleen aangifte doen natuurlijk, maar ook nog juist en volledig. Dat mensen zonder harde hand die verplichtingen nakomen, wordt compliance genoemd.
Het zou niet werken als de belastingdienst iedere euro moest binnenhalen met het inzetten van deurwaarders. De overheid probeert dat goede gedrag te bevorderen door reclame en voorlichting. Je kent vast nog wel de slogan ‘leuker kunnen wij het niet maken, wel makkelijker’. Van recente datum is de campagne om je gegevens bij de overheid up-to-date te houden, zodat de juiste toeslagen worden uitbetaald (en je niet later tegen gigantische terugbetalingen aanloopt).
Een interessante vraag vind ik of burgers uit innerlijke overtuiging hun fiscale verplichtingen nakomen of uit angst voor sancties. In de jaren tachtig van de vorige eeuw is de renterenseignering ingevoerd. Banken moesten aan de fiscus doorgeven hoeveel rente ze hadden vergoed aan hun rekeninghouders. Daarvoor werd rente massaal niet opgegeven in de aangiften. De pakkans was laag of te verwaarlozen. Door de renterenseignering gingen de meeste belastingbetaler hun rente weer opgeven. Sinds 2001 is voor particulieren overigens de rente niet meer van belang. Belastingheffing over vermogen vindt plaats over het saldo (box 3). Er vindt tegenwoordig veel renseignering plaats: rentesaldi, aandelenrekeningen, bijverdiensten, et cetera. Iedere ondernemer moet aan de fiscus melden welke bedragen aan (bij)verdiensten hij aan burgers heeft betaald. Die bedragen komen dan in de vooringevulde aangifte van die burgers terecht. De fiscus kan het anders niet allemaal controleren.